Η κλινική ύπνωση είναι μια σειρά διαδικασιών κατά την οποία ο θεραπευτής προτείνει στον θεραπευόμενο να βιώσει συγκεκριμένες αλλαγές στο πως αισθάνεται, σκέφτεται ή/και συμπεριφέρεται. Όταν αρχίζει η εστίαση της προσοχής (βλέπε επόμενη παράγραφο)μειώνεται η περιφερειακή ικανότητα: είστε προσηλωμένοι σε αυτό που κάνετε και δίνετε λιγότερη σημασία στο περίγυρο σας. Συνάμα, η λογική δέχεται να αφήσει για λίγο το αυστηρό μονοπώλιο της, δίνοντας έτσι το διακαίωμα να δεχτείτε κάποια θεραπευτική ιδέα ακόμα κι αν φαίνεται να αντιτίθεται στη λογική σας. Αν, για παράδειγμα, σας έλεγα να πάψετε να πονάτε, θα σας φαινόταν παράλογο να πάψει ο πόνος από τη στιγμή που υπάρχει. Στην ύπνωση όμως, δεν θα είστε τόσο επικριτικοί και θα δεχτείτε να το δοκιμάσετε χρησιμοποιώντας τις καθοδηγίες μου και τη δημιουργικότητα σας. Συχνά, για να επιτευχθούν οι επιθυμητές αλλαγές (που ΕΣΕΙΣ διαλέγετε σε συνεργασία με τον θεραπευτή), ο θεραπευτής καθοδηγεί τη φαντασία σας σε γεγονότα και καταστάσεις που, αν συνέβαιναν στην πραγματικότητα, θα προκαλούσαν τις επιθυμητές αλλαγές. Οι προτάσεις που θα υποβάλλει ο θεραπευτής για να υπάρξουν οι συγκεκριμένες αλλαγές είναι οι, γνωστές σε όλους μας, υποβολές. Η ύπνωση μπορεί να χρσιμοποιηθεί για τη διαχείριση των συμπτωμάτων (π.χ. μείωση του πόνου) ή διερευνητικά για τον εντοπισμό αιτιών και πιθανών λύσεων στο πρόβλημα. Αν και κατά τη διάρκεια της ύπνωσης αυτά τα δύο πάνε συχνά μαζί.
ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ;
Υπάρχουν διάφοροι τόποι ύπνωσης. Οι τυπικές μέθοδοι επιδιώκουν τη μετατόπιση και την εστίαση της προσόχης του ασθενή σε κάποιο σημείο. Το σημείο εστίασης μπορεί να είναι εξωτερικό ή εσωτερικό.
Αν ο υπνοθεραπευτής σας ζητήσει να κοιτάτε ένα σημείο στο τοίχο (ή το χέρι ή οποιοδήποτε αντικείμενο), τότε χρησιμοποιεί ένα εξωτερικό σημείο εστίασης.
Παραδειγμα:
...Καθίστε αναπαυτικά και απλά κοιτάξε ένα σημείο στο τοίχο. Δεν χρειάζεται να κάνετε τίποτα άλλο από το να κοιτάτε το ίδιο σημείο όσο θα σας μιλώ. Κι όσο εγώ θα μιλώ κι εσείς θα κοιτάτε το ιδιο σημείο, τα μάτια σας θα αρχίζουν να νυστάζουν και το σώμα θα χαλαρώνει όλο και πιο πολύ...(συνεχίζουμε μέχρι να κλείσουν τα μάτια και εμβαθύνουμε τη χαλάρωση).
Αν σας ζητηθεί απλά να κλείσετε τα μάτια σας και να συγκεντρωθείτε στη χαλάρωση του σώματος σας ή να φέρετε στο νου σας μια εικόνα ή λέξη που σας ηρεμεί, τότε η ύπνωση ξεκινά με εσωτερικό σημείο εστίασης.
Παράδειγμα:
...Καθίστε αναπαυτικά και όταν είστε έτοιμος, παρατηρείστε πως έχει αρχίσει να γίνεται πιο ρυθμική η αναπνοή σας και φανταστείτε ότι με κάθε σας εκπνοή βγαίνει όλη η ένταση...(συνεχίζουμε εμβαθύνοντας τη χαλάρωση και χρησιμοποιώντας φράσεις ή εικόνες που ηρεμούν).
Πολλές φορές γίνεται ψυχοθεραπευτική δουλειά κατά τη διάρκεια της ύπνωσης. ’ρα, τις περισσότερες φορές υπάρχει διάλογος μεταξύ του θεραπευτή και του θεραπευόμενου. Οι άνθρωποι ανταποκρίνονται στην ύπνωση με διαφορετικού τρόπους. Μερικοί, περιγράφουν την εμπειρία τους σαν μια διαφορετική κατάσταση συνείδησης (altered state of consciousness). ’λλοι, περιγράφουν την ύπνωση σαν μια φυσιολογική κατάσταση εστιασμένης προσοχής και απορρόφησης κατά τη διάρκεια της οποίας αισθάνονται ήρεμοι και χαλαροί. Πάντως, τα θεραπευτικά αποτελέσματα μπορούν να υπάρχουν ανεξάρτητα από το πως το βιώνετε.
ΑΥΞΑΝΕΙ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ, ΔΕΝ ΤΟΝ ΑΦΑΙΡΕΙ!
Κάποιοι είναι ιδιαίτερα δεκτικοί στις υποβολές ενώ άλλοι ανταποκρίνονται σε αυτές με λιγότερη ευκολία. Αυτό που χρειάζεται να ξέρετε είναι ότι η ικανότητα για ύπνωση μπορεί να βελτιωθεί με την εκπαίδευση και την εξάσκηση κι ότι η προσθήκη της στο θεραπευτικό σας πρόγραμμα μπορεί να βοηθήσει κι ας μην είστε από τους εύκολα υπνωτιζόμενους.
Η εμπειρία της ύπνωσης επηρεάζεται και πολλές φορές εμποδίζεται από τις φοβίες και ανησυχίες που έχουμε λόγω της συχνής παραπληροφόρησης. Αντίθετα με αυτά που ίσως έχετε δει στην τηλεόραση, στον κινηματογράφο ή έχετε διαβάσει σε περιοδικά και σε βιβλία, όταν είστε σε ύπνωση έχετε πλήρη έλεγχο και δεν θα κάνετε κάτι που δεν θέλετε. Δεν θα μιλήσετε για πράγματα που δεν επιθυμείτε ούτε θα αποκαλύψετε προσωπικές πληροφορίες αν δεν το αποφασίσετε εσείς. Σαν τεχνική αυτοελέγχου, χρησιμοποιείται για να αυξήσετε τον έλεγχο των συναισθημάτων σας. Έχετε συνείδηση του τι συμβαίνει κι ακόμα αν ο θεραπευτής σας ξεχάσει και φύγει, είτε θα σας πάρει ο ύπνος είτε απλά θα βγείτε από την ύπνωση μόνοι σας!
ΥΠΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟΥΠΝΩΣΗ
Πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι όλοι η ύπνωση είναι αυτούπνωση. Εσείς οδηγείτε το αυτοκίνητο και ο θεραπευτής είναι ο συνοδηγός που προτείνει ποια κατεύθυνση να πάρετε για να φτάσετε στο προορισμό σας. Εσείς τελικά αποφασίζετε αν θα ακολουθήσετε την κατεύθυνση που προτείνει ο θεραπευτής, με ποιο ρυθμό θα φτάσετε εκεί, κ.τ.λ. Η ύπνωση σας βοηθαέι να βιώσετε πιο έυκολα τις υποβολές αλλά δεν σας πιέζει να το κάνετε. ’λλωστε, η ύπνωση, κατά πολλούς, δεν διαφέρει πολύ από άλλες καθημερινές εμπειρίες όπως το να χαθείτε σε ένα καλό βιβλίο, σε μια ονειροπόληση ή σε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση.
Μια και αναφέρερθηκε η αυτούπνωση, καλό είναι να ξέρετε ότι είναι θεμιτό (κατά τη γνώμη μου απαραίτητο) ο θεραπευόμενος να εκπαίδευεται στην αυτούπνωση έτσι ώστε να συνεχίζει τη θεραπεία στο σπίτι και να μην εξαρτάται από τον θεραπευτή. Η αυτούπνωση μαθαίνεται σχετικά εύκολα (π.χ. ο θεραπευτής προσθέτει τη σχετική υποβολή) και ακολουθείται από την εξάσκηση.
Η ΥΠΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Η ύπνωση δεν αποτελεί ξεχωριστή επιστήμη. Δεν είναι θεραπευτική προσέγγιση όπως είναι η γνωσιακή ή η συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία αλλά μια διαδικασία που διευκολύνει την πρωταρχική στρατηγική. Επειδή είναι μια τεχνική κι όχι θεραπεία από μόνη της, πρέπει να χρησιμοποιείται από επιστήμονες υγείας (π.χ. ψυχολόγους, ψυχοθεραπευτές, ψυχίατρους, κ.τ.λ) και να χρησιμοποιείται στα πλαίσια της ειδικότητας τους.
Η ύπνωση είναι μια από τις πολλές τεχνικές που χρησιμοποιείται σε ένα θεραπευτικό πρόγραμμα. Χρησιμοποιείται στον έλεγχο του πόνου, στην κατάθλιψη, στις διαταραχές άγχους (π.χ. φοβίες, επεισόδια πανικού, μετατραυματική συνδρομή), στη διακοπή επιβλαβών συνηθειών, στις διατροφικές διαταραχές, στις ψυχοσεξουαλικές δυσλειτουργίες, στη ψυχοσωματική ιατρική και σε άλλα πολλά ψυχολογικά και ιατρικά προβλήματα. Η ύπνωση δεν είναι όμως πανάκεια και δεν είναι για όλους και για όλα. Η απόφαση να συμπεριλάβετε την ύπνωση στο θεραπευτικό σας πρόγραμμα θα γίνει σε συνεργασία με τον ή την ειδικό που έχει εκπαιδευτεί στη χρήση και στους περιορισμούς της ύπνωσης.
